Čile-istorija

Istorija
Teritoriju današnjeg Čilea je prvi iz Evrope posetio Ferdinand Magelan za vreme svog puta oko sveta. Ova regija je tada bila naseljena Aruak Indijancima koji su je zvali Čili, što na njihovom jeziku znači "sneg". Aruaci su u 15. veku bili pokoreni od strane imperije Inka. Pošto je Francisko Pizaro uništio Inke, njegov pomoćnik, Diego de Almagro je počeo prvu ekspediciju u Čileu koja nije uspela. Drugu ekspediciju je poveo Pedro de Valdivia i osnovao gradove Santiago, Koncepcion i Valdivia. Ovo je započelo rat sa Aruacima koji su uništili prvi Santiago i Valdiviu. Rat sa Aruacima je bio najteži rat na Novom Svetu za Špance i trajao je sve do 19. veka. Kao Španska kolonija, Čile je snabdevao hranom Peru, centar Španske kolonizacije. Nezavisnost je objavljena 1810. a rat sa Španskom vojskom iz Perua je trajao još 15 godina posle toga. Čile je potpuno oslobođen tek 1817. godine, a poslednji tragovi kraljevske vojske su izbrisani 1826. Prvi i jedini apsolutni vladar nezavisnog Čilea je bio vođa pobune, Bernardo O'Higins. Kraj njegove vlasti je započeo unutrašnje sukobe u Čileu koji su zaustavljenim pobunom 1831. posle koje je na vlast od strane vojske postavljen konzervativac Diego Portales. Vlast konzervativaca donosi Čileu veliki napredak koji je krunisan pobedom u ratu protiv saveza Perua i Bolivije 1839 godine. Konzervativci su izgubili vlast zbog sukoba sa crkvom pa su na vlast došli liberali koji su nastavili razvoj Čilea i pobedili još jedan rat protiv Bolivije i Perua, ovog puta zbog bogate pustinje Atakama. Godine 1891. crkva podstiče pobunu protiv liberala koja je bila uspešna i dovela do razvoja demokratije u Čileu ali i rast političke nestabilnosti. Veliki udarac za Čile je bio zemljotres 1906. godine koji je uništio Valparaiso i teško oštetio prestonicu Santiago. Čile je bio neutralan u prvom svetskom ratu posle čega je zemlja ušla u niz vojnih pobuna i prevrata vlasti. Nemiri su se završili 1938. dolaskom na vlast koalicije liberala i radikala. Čile je bio neutralan tokom većeg dela drugog svetskog rata i pridružio se saveznicima tek pred kraj. Za vreme rata znatno jačaju komunisti. Posle rata na vlast dolazi kratkotrajna koalicija radikala i komunista koja se završila izbacivanjem komunista iz vlade i zabranom ove stranke, što je dovelo do velikih nemira u zemlji. Posle pada vlade radikala, Čile ulazi u mirniji period u kome su jedini sukobi bili politički, sve do dolaska na vlast levičara Salvadora Alendea Gosensa, 1970 godine. Alendeov diktatorski režim je zbačen vojnim pučom 1973. godine posle čega se Čile pretvorio u vojnu državu pod Avgustom Pinošeom Ugarteom. Pinošeova vlada je u početku uspela da stabilizuje ekonomiju Čilea ali nije mogla da izbegne svetsku ekonomsku krizu koja je počela 1982. i izazvala narodne pobune u Čileu. Civilna vlast je ponovo počela u Čileu 1989. godine.
Geografija
Čile zauzima pojas teritorije uz jugozapadnu obalu Južne Amerike. Graniči se sa Peruom, Argentinom i Bolivijom. Brojna ostrva duž obale su takođe deo teritorije Čilea, kao i deo Antarktika. Glavna reljefna karakteristika su Andi koji se prostiru duž cele istočne granice zemlje. Znatno niže planine se prostiru duž obale i zajedno sa Andima formiraju doline u sredini. Klima je suva na severu, mediteranska u centralnom delu i umerena na jugu. Najviši vrh Čilea je Ohos del Salado. Poznata je i prirodno bogata pustinja Atakama između Anda i primorskih planina na severu zemlje. Najrazvijeniji deo Čilea je u centralnom delu zemlje, između planina, gde reke Akonkagua i Biobio doprinose plodnosti ravnice. Ova regija je dodatno obogaćena planinskim prolazima u Andima i obalom pogodnom za luke. Andi i priobalne planine se spajaju na jugu zemlje i tu ne postoji dolina između njih. Ovaj deo zemlje sadrži brojne fjordove i često je potresen zemljotresima.
Kultura
Kultura je mešavina španske doseljeničke i domorodačke, najviše aruačke. Manji uticaj su imali doseljenici iz Nemačke, Italije, Švajcarske, Velike Britanije, Francuske i bivše Jugoslavije. Čile ima dva dobitnika nobelove nagrade za književnost, Gabrielu Mistral i Pabla Nerudu.
Santiago
Na jugu američkog kontinenta nalazi se grad Santijago, glavni grad Čilea. On je peti po veličini grad u Južnoj Americi. Nakon što je Pedro de Valdivia otkrio ovaj grad Mapuče su ga razorile 1541. godine ali su se Španci ubrzo vratili I obnovili ga. Danas je Santijago jedan od najmodernijih gradova u ovom delu sveta a u njemu živi blizu pet miliona stanovnika. Ovaj grad ima I istorijski I kulturni značaj za ovaj deo sveta. Na samo 60 km od grada nalazi se glavni skijaški centar ovog dela Amerike, a prelepe plaže Pacifika sun a dva sata vožnje na severozapad. Na samom jugu od grada nalaze se vinogradi u Maipo dolini po kojima je ova zemlja veoma poznata na američkom kontinentu pa i šire.